Εκτίμηση της παρουσίας του συνδρόμου Mobbing ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας που εργάζονται στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στην Κύπρο

Abstract

Σκοπός: Στον Κυπριακό χώρο, η ύπαρξη του «φαινομένου mobbing» (ηθική/ψυχολογική παρενόχληση) δεν είναι γνωστή. Η παρούσα μελέτη αποτελεί την πρώτη ερευνητική προσπάθεια για την καταγραφή της συχνότητας του «συνδρόμου mobbing» στους επαγγελματίες υγείας που εργάζονται στα κέντρα παροχής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.) ώστε να αναδειχθεί η έκταση του φαινομένου και να αναδειχθούν πιθανές σχέσεις ανάμεσα σε συγκεκριμένους παράγοντες. Υλικό και μέθοδος: Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 136 επαγγελματίες υγείας (44 γενικοί γιατροί, 50 νοσηλευτές, 42 λοιποί επαγγελματίες υγείας) που εργάζονται στα κέντρα Π. Φ. Υ. στην Λευκωσία. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο LIPT (Leymann Inventory of Psychological Terrorization) το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά και σταθμίστηκε σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες για τη μετάφραση και στάθμιση ερωτηματολογίων. Το ερωτηματολόγιο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για τη μέτρηση της ηθικής παρενόχλησης σε διάφορους χώρους εργασίας. Για τη στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS. Οι συνεχείς μεταβλητές εκφράστηκαν ως μέσοι όροι ± τυπικές αποκλίσεις (mean ±SD), ενώ οι κατηγορικές μεταβλητές εκφράστηκαν ως συχνότητες και ποσοστά. Σε μονομεταβλητή ανάλυση εφαρμόστηκε το Κριτήριο x2 ενώ σε πολυμεταβλητή ανάλυση εφαρμόστηκε λογιστική παλινδρόμηση. Τέλος, χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης συσχέτισης Pearsonr για τη «δοκιμασία -επαναδοκιμασία». Σε όλες τις περιπτώσεις των στατιστικών ελέγχων χρησιμοποιήθηκε ως ελάχιστο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας το α=0.05. Αποτελέσματα. Από το σύνολο των 167 επαγγελματιών υγείας που εργάζονται στα κέντρα Π. Φ. Υ. στην Λευκωσία συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια 136 άτομα (ποσοστό ανταπόκρισης 81,4%). Οι γυναίκες αποτέλεσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού της μελέτης (83,1% έναντι 16,9% των ανδρών). Η πλειονότητα των συμμετεχόντων στη μελέτη εργάζονται σε αστικά Κέντρα Υγείας (Κ. Υ.) σε ποσοστό 75,7%. Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν 48,5 ± 7,5 έτη. Ο επιπολασμός του «συνδρόμου mobbing» στους επαγγελματίες υγείας σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό του Leymann ανήλθε στο 8,8%. Ποσοστό 43,4% του πληθυσμού της μελέτης δήλωσαν ότι εκτέθηκαν σε μία τουλάχιστον συμπεριφορά ψυχολογικής βίας, ενώ ποσοστό 11% δήλωσαν έκθεση σε μία τουλάχιστον συμπεριφορά «mobbing» τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των συμμετεχόντων η ψυχολογική βία ασκείτο από άτομα που κατείχαν υψηλότερη ιεραρχικά επαγγελματική θέση (π.χ. προϊστάμενος) σε ποσοστό 55,9% ενώ άτομα ίδιας επαγγελματικής βαθμίδας (π.χ. συνάδελφοι) ασκούσαν ψυχολογική βία σε ποσοστό 50%. Όσον αφορά τις συχνότερες συμπεριφορές «mobbing» που εμφάνισαν οι εργαζόμενοι ήταν: «σας διακοπούν διαρκώς ενώ εκφράζεστε», «σας αναθέτουν διαρκώς καινούργια καθήκοντα» (ποσοστό 14%) και «μιλούν άσχημα για σας πίσω από την πλάτη σας» (11,8%). Αντίθετα οι λιγότερο συχνές συμπεριφορές «mobbing» που συναντώνται ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας ήταν: «σας έχουν επιτεθεί σεξουαλικά», «σας κακομεταχειρίζονται σωματικά», «σας απειλούν με σωματική βία», σας κάνουν προφορικούς υπαινιγμούς ή προτάσεις σεξουαλικού περιεχομένου», «σας επιτίθενται ή σας κοροϊδεύουν για την καταγωγή σας», «θέλουν να σας υποχρεώσουν να κάνετε ψυχιατρική εξέταση», «δεν σας αναθέτουν κανένα καθήκον, δεν έχετε εργασία» και «δέχεστε γραπτές απειλές» (ποσοστό 0% για όλες τις πιο πάνω δηλώσεις). Το 63,4% του δείγματος είχε μιλήσει για τα προβλήματα αυτά σε συναδέλφους τους ενώ σε ποσοστό 43,9% είχαν μιλήσει με τον προϊστάμενο τους και με μέλη της οικογένειας τους. Συμπεράσματα: Το «σύνδρομο mobbing» είναι υπαρκτό φαινόμενο ανάμεσα στο υγειονομικό προσωπικό που εργάζεται σε κέντρα παροχής Π. Φ. Υ. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την αναγκαιότητα λήψης μέτρων πρόληψης και έγκαιρης αντιμετώπισης του. Για να καταστεί όμως αυτό εφικτό απαιτείται εκπαίδευση και επιμόρφωση των στελεχών της διοίκησης και ιδιαίτερα των διευθυντών προσωπικού, έτσι ώστε να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα τα οποία θα συμβάλουν στην έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση του «συνδρόμου mobbing».