Ο τουριστικός τομέας στην Ελλάδα και η πορεία του μέσα απο την οικονομική κρίση

Abstract

Η τεράστια άνοδος του τουρισμού τις τελευταίες δεκαετίες, τον έχει καταστήσει δικαιολογημένα σε έναν από τους δυναμικότερους τομείς της διεθνούς οικονομίας. Οι λόγοι αυτής της αλματώδης ανάπτυξης ήταν η εξέλιξη της τεχνολογίας, η βελτίωση των μέσων μαζικής μεταφοράς και οι αλλαγές που παρουσιάζονταν στην κοινωνία, με τη μετάβαση από τη μία δεκαετία στην επόμενη. Επιπλέον, οι έντονες διαφοροποιήσεις αλλά και η συνεχής ανάδειξη νέων προορισμών, συνέβαλαν με τη σειρά τους θετικά στους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του διεθνούς τουρισμού. Στη σύγχρονη εποχή, κάνουμε λόγο για ένα κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό φαινόμενο της εποχής που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του παγκόσμιου εμπορίου, με τις τουριστικές εισπράξεις να κατέχουν σημαντικό μερίδιο και να συναγωνίζονται εκείνες που προέρχονται από τις εξαγωγές καυσίμων, χημικών και προϊόντων της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ειδικότερα για την Ελληνική οικονομία , έχει μεγάλη σπουδαιότητα καθώς επηρεάζει θετικά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, τις επενδύσεις και την απασχόληση ενώ συγχρόνως περιορίζει το έλλειμμα στο ισοζύγιο των πληρωμών. Η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, η εκτεταμένη ακτογραμμή και το φυσικό περιβάλλον είναι ορισμένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που καθιστούν τη χώρα από τους σημαντικότερους τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως. Ταυτόχρονα, ο τουρισμός μαζί με την ναυτιλία αποτελούν τους πιο εξωστρεφείς τομείς της ελληνικής οικονομίας . Συγκεκριμένα, ο τουρισμός, συνεισφέρει το 16,4% στο ΑΕΠ, απασχολεί έναν στους 5 εργαζόμενους της χώρας ενώ τέλος καλύπτει το 51,2% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου. Η εκδήλωση και η εξάπλωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008 είχε σημαντικότατες επιπτώσεις σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πτώση των σχετικά υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, η αύξηση της ανεργίας και η μείωση της παραγωγής, μαρτυρούσαν την ύφεση στην οποία είχε περιέλθει η οικονομία και την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου ζωής. Όπως ήταν αναμενόμενο, η πτώση των εισοδημάτων και ο περιορισμός της αγοραστική δύναμης των καταναλωτών για αγορά τουριστικών πακέτων, έπληξε τον τουρισμό σε παγκόσμιο και εγχώριο επίπεδο. Οι δυσμενείς επιπτώσεις υπέδειξαν την ανάγκη για υιοθέτηση δράσεων στην κατεύθυνση προσαρμογής ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου. Το μοντέλο αυτό θα πρέπει να δίνει έμφαση αφενός στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας που την κάνουν να ξεχωρίζουν και αφετέρου στην τόνωση της εξωστρέφειας και των επενδύσεων. Ο τομέας του τουρισμού καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας με τη δραστηριοποίηση στα πλαίσια ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος δηλαδή αυτό της Μεσογείου αλλά και με την ανάδειξη νέων προορισμών. Σκοπός της παρούσας εργασίας, είναι να αναλυθεί ο τουριστικός τομέας σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο εξετάζοντας τις επιπτώσεις που υπέστη εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Έτσι λοιπόν, στο πρώτο κεφάλαιο, θα προσεγγίσουμε θεωρητικά τον τουρισμό, διατυπώνοντας τον ορισμό και κάνοντας μία ιστορική αναδρομή ενώ συγχρόνως θα αναλύσουμε διεξοδικότερα τα βασικά χαρακτηριστικά του τουρισμού καθώς και τα είδη και τις μορφές του. Επίσης, θα παραθέσουμε και τα ερευνητικά ερωτήματα τα οποία θα μας απασχολήσουν κατά τη διάρκεια εκπόνησης της μελέτης. Προχωρώντας στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται λόγος για τον διεθνή τουρισμό, την ανάπτυξή του με το πέρασμα των δεκαετιών και τους παράγοντες που συνέβαλαν προς αυτή την κατεύθυνση. Ο σύνθετος χαρακτήρας του τουριστικού τομέα επιδρά όπως είναι λογικό σε όλα τα επίπεδα της οικονομίας, κοινωνικό, πολιτισμικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό. Τις επιπτώσεις αυτές καλούμαστε να αναλύσουμε στο συγκεκριμένο κεφάλαιο. Εν συνεχεία, στο κεφάλαιο τρία, θα αναφερθούμε διεξοδικότερα στον ελληνικό τουρισμό αναλύοντας στατιστικά στοιχεία που αφορούν το μερίδιο αγοράς, τις διεθνείς τουριστικές αφίξεις και τις τουριστικές εισπράξεις, ενώ θα κάνουμε και μία ανάλυση SWOT εξετάζοντας ο ελληνικό τουριστικό προϊόν και συγκεκριμένα τις ευκαιρίες, τις απειλές, τα αδύνατα και δυνατά σημεία του τουρισμού στην Ελλάδα. Στο κεφάλαιο τέσσερα, εξετάζεται η οικονομική κρίση του 2008 και οι αιτίες που οδήγησαν σε αυτήν. Αφού λοιπόν κατανοήσουμε τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, θα επικεντρωθούμε στις συνέπειες που είχε στο διεθνή και ελληνικό τουρισμό. Για τον σκοπό αυτό, θα χρησιμοποιήσουμε δευτερογενή στατιστικά στοιχεία από τους διεθνείς και εγχώριος οργανισμούς τουρισμού και θα οδηγηθούμε σε σύγκριση αυτών εστιάζοντας στα έτη πριν και μετά το 2008, χρονιά που εκδηλώθηκε η κρίση. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθεί αναλυτικότερη έρευνα για την εξέλιξη του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας και τις επιπτώσεις που δέχθηκε από την κρίση. Κλείνοντας, στο κεφάλαιο πέντε, γίνεται αναφορά στα μέτρα και τις προτάσεις που έχουν ληφθεί για την ενίσχυση της τουριστικής βιομηχανίας αλλά και τις περαιτέρω επενδυτικές ευκαιρίες που υπάρχουν και που πρέπει να αξιοποιηθούν, με την εφαρμογή κατάλληλων μέτρων από την πλευρά των κυβερνήσεων.