Ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα: μέτρηση και σύγκριση των αντιλήψεων α) των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και β) των συνοδών ατόμων με ψυχικές διαταραχές σχετικά με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση και τις επιπτώσεις που επήλθαν απο αυτήν

Abstract

Εισαγωγή: Ο όρος ψυχιατρική μεταρρύθμιση αναφέρεται στο σύνολο των

παρεμβάσεων που έχουν σκοπό την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας διευκολύνοντας τα άτομα να παραμένουν ενεργοί πολίτες, μέσα στο οικείο περιβάλλον τους με αυτονομία, οικονομική και κοινωνική δράση. Στην Ελλάδα η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών περίθαλψης είχε ως στόχο την αντικατάσταση των ασύλων από υπηρεσίες περίθαλψης/ φροντίδας μέσα στην κοινότητα και την πλήρη κοινωνικοοικονομική επανένταξη των ψυχικά σθενών. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αξιολογήσει ορισμένες διαστάσεις της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης μέσα από τη στάση και τις απόψεις των επαγγελματιών και των συνοδών/ληπτών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και να αναδείξει τα δυνατά και αδύνατα σημεία της από την έως τώρα εφαρμογή της. Παράλληλα, μέσα από τη σύγκριση των απόψεων των δύο ομάδων επιχειρείται να προσδιοριστούν οι προτεραιότητες στο μελλοντικό σχεδιασμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, εν μέσω μίας σημαντικής πολυεπίπεδης κρίσης. Μεθοδολογία: Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε από τις 20 Δεκεμβρίου 2013 έως 2 Φεβρουαρίου 2014 και συμμετείχαν 130 επαγγελματίες ψυχικής υγείας και 61 συνοδοί /λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενός πρώην Ψυχιατρικού Νοσοκομείου που συγχωνεύτηκε με ένα Γενικό Νοσοκομείο. Η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ενός ερωτηματολογίου διαρθρωμένο σε τρία διακριτά μέρη, εκ των οποίων τα δύο πρώτα αφορούσαν όλους τους ερωτώμενους, ενώ το τρίτο μέρος απευθύνονταν μόνο στους επαγγελματίες. Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε μέσω του στατιστικού προγράμματος Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 16.0. Επιπλέον, διενεργήθηκε μία δευτερογενής έρευνα μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης, προκειμένου να αποτυπωθεί η σχετική εμπειρία από τα συστήματα υγείας του εξωτερικού και της Ελλάδας, οι επιπτώσεις της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στους ψυχικά ασθενείς και η αποτίμηση της διοικητικής εφαρμογής του Προγράμματος «ΨΥΧΑΡΓΩΣ». Αποτελέσματα: Η έρευνα κατέγραψε υψηλή αποδοχή των αποκαταστασιακών δομών στην κοινότητα και σαφή προτίμηση υπέρ της διαβίωσης σε αυτές, άγνοια του θεσμού της συνηγορίας και της τομεοποίησης, κριτική στάση απέναντι στην ενδεδειγμένη εφαρμογή του σχετικά με το βαθμό συμμετοχής των εμπλεκόμενων μερών στη διαδικασία

λήψης αποφάσεων, προβάδισμα των επαγγελματιών υγείας στην ενημέρωση της εφαρμογής του Προγράμματος και επιφυλάξεις απέναντι στην οικονομική βιωσιμότητα των μονάδων και την πλήρη κοινωνική και οικονομική ένταξη των ληπτών στην κοινωνία. Επιπλέον, στο δείγμα των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, καταγράφηκε υψηλός βαθμός αφοσίωσης στο δίκτυο και επαρκής βαθμός ικανοποίησης με εξαίρεση τις αποδοχές, τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που παρέχει η εργασία και τις δυνατότητες για συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Βρέθηκαν αρκετές, στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ δημογραφικών χαρακτηριστικών και απόψεων και στα δύο δείγματα. Συμπεράσματα: Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση όπως έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα, έχει να υποδείξει σημαντικά επιτεύγματα. Σήμερα όμως, μέσα στο γενικότερο κλίμα της οικονομικής κρίσης, διακρίνεται ένας βαθμός απαισιοδοξίας και αβεβαιότητας από τους επαγγελματίες και τους συνοδούς/ λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας που οφείλεται κυρίως στη στασιμότητα του μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος και στην υποχώρηση των θεμάτων ψυχικής υγείας από τις προτεραιότητες της πολιτείας. Η ενίσχυση του θεσμού της συνηγορίας/αυτοεκπροσώπησης, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των ληπτών στο σχεδιασμό προγραμμάτων ψυχικής υγείας, η μετατόπιση του κέντρου βάρους στην εξέλιξη των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης, η δια βίου εκπαίδευση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και η εισαγωγή κανόνων management στις διοικήσεις των νοσοκομείων, θα δώσουν ώθηση στην συνέχιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και προοπτικές κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας.