Η συμβολή της θεατροπαιδαγωγικής στην εκπαίδευση ατόμων με ειδικές (εκπαιδευτικές) ανάγκες

Abstract

Η θεματική της παρούσας εργασίας εγγράφεται στο ευρύτερο γνωστικό πεδίο των ερευνών για την αναπηρία (Disabilities Studies) (Linton, 2005: 518-522) και τη Θεατροπαιδαγωγική (Theatre Pedagogy), δηλαδή την καλλιτεχνική επιστήμη που συνδυάζει «το παιχνίδι και το Θέατρο ως πρακτική τέχνη και την Παιδαγωγική ως επιστήμη» (Λενακάκης 2008: 460). Η εργασία έχει ως στόχο τη διερεύνηση της χρήσης και της χρησιμότητας διάφορων θεατροπαιδαγωγικών πρακτικών στην εκπαίδευση ατόμων με ειδικές (εκπαιδευτικές) ανάγκες [ΑμΕ(Ε)Α], έτσι όπως προτείνεται από τα σύγχρονα Διαθεματικά Ενιαία Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ), που εφαρμόζονται στην ελληνική Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (ΕΑΕ). Γίνεται λόγος τόσο για τα γενικότερα αλλά και για τα (ανά κατηγορία ειδικών αναγκών) ειδικότερα πλεονεκτήματα της εφαρμογής της Θεατροπαιδαγωγικής, όσο και για τις απαραίτητες προσαρμογές που απαιτούνται και τους περιορισμούς που υφίστανται. Συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο, συζητούνται τρία επιμέρους ζητήματα που αφορούν παραμέτρους του θεάτρου: α. οι επιμέρους μορφές του στην εκπαίδευση και η παιδαγωγική και καλλιτεχνική τους στοχοθεσία• β. τα γενικότερα βασικά χαρακτηριστικά του θεάτρου, τα οποία αποτελούν θεμέλια των παιδαγωγικών του δυνατοτήτων• γ. οι πηγές προέλευσης και οι τρόποι έκφρασης αυτών των παιδαγωγικών δυνατοτήτων του θεάτρου και, κατά συνέπεια, της θεατρικής αγωγής, στην εκπαίδευση γενικά, της ειδικής εκπαίδευσης συμπεριλαμβανομένης. Στο δεύτερο κεφάλαιο συζητούνται συνοπτικά οι ποιότητες που απαιτείται να διαθέτει ένας εκπαιδευτικός, προκειμένου να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τη Θεατροπαιδαγωγική στην ΕΑΕ. Στο τρίτο κεφάλαιο, συζητούνται, συνοπτικά, πτυχές που αφορούν την εκπαίδευση ΑμΕ(Ε)Α, με εστίαση στην περίπτωση της Ελλάδας. Δίνεται έμφαση στην ΕΑΕ, στη σύγχρονη εποχή, έτσι όπως ορίζεται από τον ισχύοντα νόμο υπ’ αριθμόν 3699/2.10.2008. Στο τέταρτο κεφάλαιο, ο λόγος εστιάζεται στη συμβολή των θεατροπαιδαγωγικών πρακτικών στην ΕΑΕ, και, συγκεκριμένα, στην εκπαίδευση μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες (ΜΔ) [με ειδική μνεία στο σύνδρομο διαταραχής ελλειματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ)], μαθητών με κινητικές δυσκολίες (ΚΔ), με ελαφριά, μέτρια και βαριά νοητική καθυστέρηση (ΝΚ), με κώφωση ή βαρυηκοΐα, με τύφλωση ή περιορισμένη όραση και με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένου του φάσματος του αυτισμού. Κάνοντας χρήση των ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ για την κάθε προαναφερθείσα κατηγοριοποιημένη ομάδα μαθητών με αναπηρία, συζητούνται οι ειδικοί εκπαιδευτικοί στόχοι, που θέτει το κάθε ξεχωριστό ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ για τα ΑμΕ(Ε)Α, και πώς αυτοί δύνανται να πραγματοποιηθούν μέσω θεατροπαιδαγωγικών πρακτικών, λαμβάνοντας υπόψη τα ειδοποιά γνωρίσματα του θεάτρου, τις πηγές της δυναμικής του και τα ευεργετικά του αποτελέσματα σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η παρούσα εργασία ολοκληρώνεται με μια συνοπτική παρουσίαση των βασικότερων συμπερασμάτων και με διατύπωση νέων ερωτημάτων προς περεταίρω διερεύνηση. Πρόκειται για μια έρευνα που προσπαθεί να απαντήσει στο βασικό ερευνητικό ερώτημα, με ποιους τρόπους, με ποιες προϋποθέσεις και σε ποιους επιμέρους γνωστικούς, κιναισθητικούς και κοινωνικοσυναισθηματικούς τομείς, διάφορες θεατροπαιδαγωγικές πρακτικές μπορούν να εφαρμοστούν, με θετικά αποτελέσματα, στην εκπαίδευση ΑμΕ(Ε)Α, με έμφαση στην τυπική τους εκπαίδευση (Formal Education), αλλά και προεκτάσεις στη μη τυπική (Non Formal Education) και στην άτυπη εκπαίδευση (Informal Education).