Μέλέτη της δυναμικής των σχέσεων μεταξύ των γονέων και των εξαρτημένων απο ψυχοδραστικές ουσίες ατόμων σύμφωνα με την κλίμακα οικογενειακού περιβάλλοντος (FES)

Abstract

Σκοπός της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, που αναπτύσσονται στο περιβάλλον των οικογενειών των εξαρτημένων χρηστών από ψυχοτρόπες ουσίες και τις δυναμικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους χρήστες και τους γονείς τους. Συγκεκριμένα, αξιολογείται η καταγραφή της δυναμικής των σχέσεων που διαμορφώνονται μεταξύ των χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών, οι οποίοι είναι ενταγμένοι στο Τμήμα Αποκατάστασης Εξαρτημένων «ΙΑΝΟΣ» του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (Ψ.Ν.Θ.) και των γονέων τους, οι οποίοι συμμετέχουν σε ομαδικές ψυχοεκπαιδευτικές διαδικασίες του Συμβουλευτικού Σταθμού του Τμήματος. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το σταθμισμένο ερωτηματολόγιο της Κλίμακας Οικογενειακού Περιβάλλοντος, (Family Environment Scale-FES) του Μoos (1986), το οποίο απαντήθηκε από 68 χρήστες και από τους γονείς τους, είτε από τον πατέρα είτε από τη μητέρα, με σκοπό, τόσο την εκτίμηση της επίδρασης των αιτίων-παραγόντων που διαμορφώνουν τη στάση των χρηστών και των γονέων, για την οικογένειά τους, όσο και τον εμπλουτισμό της θεραπευτικής τακτικής στην οικογενειακή παρέμβαση. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι τα αποτελέσματα συγκλίνουν με αυτά των κυριότερων ερευνών, που διεξήχθησαν στο παρελθόν, σχετικά με την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος στην εξαρτητική συμπεριφορά των χρηστών, δηλαδή παρατηρείται: Μικρότερη συνοχή και ευελιξία στην οικογένεια, λιγότερα ενδιαφέροντα στους χρήστες και αρνητικοί τρόποι επικοινωνίας μεταξύ των μελών. Επίσης διακρίνεται χαμηλός βαθμός εκφραστικότητας, μεγάλος βαθμός ενδοοικογενειακών συγκρούσεων, μικρός βαθμός ανεξαρτησίας, μικρός βαθμός ενδιαφέροντος για πολιτικές, κοινωνικές, πνευματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Οι μητέρες επιδεικνύουν μεγάλη παρεμβατικότητα και εμπλοκή, ενώ απουσιάζουν οι συναισθηματικοί δεσμοί και η ανάπτυξη προτύπων από τους πατέρες. Τέλος, παρουσιάζεται μικρός βαθμός συμμετοχής σε κοινωνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και μεγάλος βαθμός προσανατολισμού σε επιδόσεις, επιτεύγματα και επιτυχίες. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των εξαρτημένων χρηστών διατηρεί την επικοινωνία με τους γονείς του (είτε αρνητική είτε θετική). Παρατηρείται ότι η συνοχή στην οικογένεια μειώνεται όσο αυξάνεται η διαμάχη μέσα σε αυτήν, όπως επίσης, αντιστρόφως ανάλογη είναι και η συσχέτιση των παραμέτρων της εκφραστικότητας και του ελέγχου, οι οποίες παρουσιάζουν μεταξύ τους στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση. Το εκπαιδευτικό επίπεδο του εξαρτημένου παίζει ρόλο στη συνοχή και στον πνευματικό / πολιτιστικό προσανατολισμό της οικογένειας, ενώ η οργάνωση επηρεάζεται οριακά από την ηλικία και το επίπεδο της υγείας του. Δεν παρατηρήθηκαν, ωστόσο, άλλες στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις στις κλίμακες, ως προς το επάγγελμα και την ηλικία, το φύλο και την οικογενειακή κατάσταση. Όσον αφορά τους γονείς, στη μητέρα παρατηρούνται ανάλογες αρνητικές συσχετίσεις, όπως με του εξαρτημένου, όσον αφορά στη συνοχή με τη διαμάχη, στη διαμάχη με την οργάνωση της οικογένειας και στη διαμάχη με την ηθική / θρησκευτική έμφαση, ενώ θετική συσχέτιση υπάρχει στον προσανατολισμό προς επίτευξη των στόχων με τον ενεργό ψυχαγωγικό προσανατολισμό, όπως και στην οργάνωση με τον έλεγχο των κανόνων και διαδικασιών στην οικογένεια. Συμπερασματικά, η μητέρα χαρακτηρίζεται ως υπερπροστατευτική και υπερεμπλεκόμενη με τον εξαρτημένο. Αντίθετα με το πατέρα, στον οποίον οι περισσότερες συσχετίσεις των κλιμάκων δεν εμφανίζουν στατιστικά σημαντική συσχέτιση, ενώ παρατηρείται πλήρης απουσία θετικής σύνδεσης με το χρήστη, γεγονός το οποίο τον χαρακτηρίζει ως φυσικά και συναισθηματικά απόντα.