Η εμφάνιση του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης στους εργαζόμενους των μονάδων απεξάρτησης ("στεγνών" ουσιών) για τα άτομα που εμφανίζουν εξάρτηση απο ψυχοδραστικές ουσίες και στους εργαζόμενους των προγραμμάτων υποκατάστασης (ΟΚΑΝΑ) της Θεσσαλονίκης. Συγκριτική μελέτη.

Abstract

Η επαγγελματική εξουθένωση αποτελεί τη διαδικασία κατά την οποία ο επαγγελματίας φθείρεται, αποδυναμώνεται και νιώθει ανίκανος να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της εργασίας του, ενώ παράλληλα θέτει σε κίνδυνο την ψυχική και σωματική του υγεία. Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης εμφανίζεται συχνά στους εργαζόμενους στον χώρο της υγείας. Ένας επαγγελματικός χώρος ο οποίος είναι ιδιαίτερα επιρρεπής και ευάλωτος στην επαγγελματική εξουθένωση, αλλά παρόλα αυτά έχει λάβει ελάχιστη προσοχή από την ερευνητική κοινότητα, είναι ο τομέας των εργαζόμενων στη θεραπεία των εξαρτήσεων. Κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης αποτελεί, η συγκριτική διερεύνηση της εμφάνισης του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης σε δύο κατηγορίες επαγγελματιών ψυχικής υγείας, που εργάζονται, η πρώτη ομάδα στον τομέα υποκατάστασης, ατόμων με εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες (ΟΚΑΝΑ) και η δεύτερη ομάδα στον τομέα απεξάρτησης των «στεγνών» ουσιών θεραπευτικών προγραμμάτων. Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 188 εργαζόμενοι από όλες τις μονάδες εξαρτήσεων του νομού Θεσσαλονίκης. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή των δεδομένων ήταν ένα ανώνυμο ερωτηματολόγιο MBI της Maslach, το οποίο περιελάμβανε και ορισμένα δημογραφικά χαρακτηριστικά και τις συνθήκες εργασίας των ατόμων της μελέτης. Η ανάλυση και στατιστική επεξεργασία των στοιχείων έγινε με βάση το στατιστικό πακέτο SPSS - ver 15. Η επεξεργασία των στοιχείων πραγματοποιήθηκε ανάλογα με τον αριθμό των μεταβλητών (μεταβλητή ονομαστικού τύπου, διμεταβλητή ανάλυση, πολυμεταβλητή ανάλυση) και με βάση τις τρεις συνιστώσες της επαγγελματικής εξουθένωσης. Σύμφωνα με τον ορισμό της Επαγγελματικής Εξουθένωσης (ΕΕ), κατά τον οποίο θα πρέπει να κατηγοριοποιούνται στα ανώτερα επίπεδα τουλάχιστον δύο από τις συνιστώσες του MBI, 14 εργαζόμενοι από το δείγμα (ποσοστό 7,4%) παρουσιάζουν επαγγελματική εξουθένωση. Αναλύοντας χωριστά την κάθε μία από τις τρεις συνιστώσες της ΕΕ, συμπεραίνεται ότι το 30,9% των εργαζομένων παρουσιάζει μέτρια ή υψηλή συναισθηματική εξάντληση, το 48,9% παρουσιάζει μέτρια ή υψηλή αποπροσωποποίηση και το 55,9% του δείγματος εμφανίζει μέτρια ή χαμηλή ολοκλήρωση προσωπικών επιτευγμάτων. Δεν καταγράφηκε στατιστικώς σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των εργαζομένων των δύο βασικών προγραμμάτων θεραπείας (φάρμακο ή «στεγνά» προγράμματα) σε καμία από τις 3 παραμέτρους της ΕΕ, ενώ εξετάζοντας μεταξύ τους όλες τις επιμέρους μονάδες εξαρτήσεων, βρέθηκε ότι η μονάδα ΑΡΓΩ παρουσιάζει χαμηλότερα επίπεδα ΕΕ και στις τρεις παραμέτρους, σε σχέση με τις άλλες μονάδες. Όσον αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του εργαζόμενου βρέθηκε να σχετίζεται με αυξημένη έλλειψη προσωπικών επιτευγμάτων, ενώ οι εργαζόμενοι οι οποίοι έχουν άμεση θεραπευτική σχέση με τους ασθενείς, εμφάνισαν σημαντικά λιγότερη έλλειψη προσωπικών επιτευγμάτων και μειωμένη αποπροσωποποίηση. Παρατηρήθηκε επίσης αυξημένη συναισθηματική εξάντληση σε μεγαλύτερης ηλικία άτομα και όσο αυξάνονται τα έτη προϋπηρεσίας στους εργαζόμενους, τόσο ως συνολική επαγγελματική δραστηριότητα, όσο και ως προϋπηρεσία στον τομέα των εξαρτήσεων. Τέλος, ότι οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στις μονάδες με κυκλικό ωράριο εργασίας νιώθουν λιγότερη συναισθηματική εξάντληση από τα άτομα που εργάζονται μόνιμα τις πρωινές ώρες.