Αποτύπωση και μελέτη της χρήσης φαρμάκων στον κυπριακό πληθυσμό

Abstract

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Η χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων αποτελούσε από πολύ παλιά αντικείμενο διερεύνησης πολλών ερευνητών αλλά και προβληματισμού σε εθνικό και διεθνές επίπεδο πολλών χωρών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια δραματική αύξηση της κατανάλωσης των φαρμάκων ως αποτέλεσμα κοινωνικοοικονομικών και δημογραφικών παραγόντων με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ασθενών.

Σκοπός: Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι η εξακρίβωση του βαθμού χρησιμοποίησης των φαρμακευτικών σκευασμάτων από τους Κύπριους καταναλωτές και οι παράγοντες επηρεασμού του κυπριακού πληθυσμού ως προς τη χρήση των εν λόγω φαρμάκων. Παράλληλα, διερευνάται ποιες κατηγορίες φαρμακευτικών προϊόντων χρησιμοποιούνται περισσότερο και πως οι παραπάνω διαστάσεις συσχετίζονται με δημογραφικά στοιχεία. Τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα ήταν τα ακόλουθα:

1) Ποιος είναι ο βαθμός κατανάλωσης, ποια είδη φαρμάκων χρησιμοποιούνται, από ποιες ομάδες του κυπριακού πληθυσμού καταναλώνονται τα φαρμακευτικά σκευάσματα και πόσο επηρεάζουν τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά το βαθμό χρησιμοποίησης των εν λόγω φαρμάκων;

2) Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης των πιθανών προβλημάτων που προκύπτουν από τις στάσεις των Κυπρίων καταναλωτών ως προς τη χρήση των φαρμάκων και ποια τα πιθανά δραστικά μέτρα αντιμετώπισης τους;

Μέθοδος: Η έρευνα κάλυψε όλες τις ελεύθερες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και ερωτήθηκαν άτομα που διαμένουν σε ιδιωτικά νοικοκυριά και μένουν ή έχουν σκοπό να μείνουν στην Κύπρο για τουλάχιστον ένα χρόνο. Η περίοδος περισυλλογής στοιχείων ήταν από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο 2008. Η επιλογή δείγματος καθορίστηκε με βάση την τυχαία στρωματοποιημένη δειγματοληψία με σύνολο εννέα στρώματα, τα οποία καθορίστηκαν βάση της επαρχίας και αστικής/αγροτικής περιοχής. Στην έρευνα συμμετείχαν 2.925 νοικοκυριά στα οποία διέμεναν 8.345 άτομα. Η συλλογή των πληροφοριών πραγματοποιήθηκε με προσωπικές συνεντεύξεις χρησιμοποιώντας φορητούς Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές (μέθοδος CAPI - Computer Assisted Personal Interview) και το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο έχει δημιουργηθεί με το πρόγραμμα Blaise. Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων της συγκεκριμένης εργασίας έγινε χρήση του λογισμικού SPSS version 20 (Statistical Package for Social Sciences), ενώ η επεξεργασία τους έγινε με μεθόδους περιγραφικής και επαγωγικής (αναλυτικής) στατιστικής. Στην περιγραφική στατιστική οι κατηγορικές μεταβλητές εκφράστηκαν με συχνότητες και ποσοστά. Στην αναλυτική στατιστική ο έλεγχος των κατηγορικών μεταβλητών έγινε με τη στατιστική δοκιμασία Chi-square test. Σε όλες τις περιπτώσεις των στατιστικών ελέγχων χρησιμοποιήθηκε ως ελάχιστο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας το α=0.05, το οποίο έχει καθιερωθεί στο χώρο των ιατρικών και κοινωνικών επιστημών και το p value στρογγυλοποιήθηκε στα 3 δεκαδικά.

Αποτελέσματα: Στην παρούσα έρευνα εντοπίστηκαν σημαντικές στατιστικές διαφορές σε σχέση με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά. Διαπιστώθηκε ότι 4 στους 10 Κύπριους παίρνουν φάρμακα με ιατρική συνταγή και οι γυναίκες κάνουν χρήση συνταγογραφούμενων φαρμάκων πολύ περισσότερο από ότι οι άντρες (57,7% vs 42,3%). Παρουσιάζεται επίσης ότι οι ηλικίες 55-64 σε ποσοστό 22,3% κάνουν την πιο πολλή χρήση φαρμάκων συνταγής, ακολουθούν η ηλικιακή ομάδα 65-74 με ποσοστό 18,0% και οι ηλικίες 45-54 με ποσοστό 16,8%. Το ποσοστό των Κυπρίων που χρησιμοποίησαν συνταγογραφούμενα φάρμακα ήταν 91,3% ενώ μόλις 5.2% των ατόμων από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατανάλωσαν φαρμακευτικά σκευάσματα. Η πλειοψηφία που κάνει χρήση φαρμάκων είναι οι παντρεμένοι (72,2%) ενώ μόνο το 11,7% των ελεύθερων χορηγείται φάρμακα. το 27,6% των αποφοίτων δημοτικού και το 26,8% των αποφοίτων λυκείου να καταναλώνουν φάρμακα ενώ τα άτομα που κατείχαν διδακτορικό με ποσοστό μόλις 0,3% χρησιμοποιούν φαρμακευτικά προϊόντα. Το 58,9% των ατόμων που παίρνουν μη συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι γυναίκες ενώ το 41,1% είναι άντρες. Οι ηλικίες 35-44 χρησιμοποιούν πιο πολύ τα εν λόγω φάρμακα σε ποσοστό 19,7%. Ακολουθούν οι ηλικίες 46-54 με ποσοστό 17,6%, η ηλικιακή ομάδα 25-34 με ποσοστό 17,2% και τα άτομα ηλικίας 15-24 χρόνων να καταναλώνουν μη συνταγογραφούμενα φαρμακευτικά σκευάσματα σε ποσοστό 14,1%. Το 84,8% των Κυπρίων χρησιμοποιούν μη συνταγογραφούμενα φάρμακα έναντι των ατόμων που είναι γεννημένοι σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ποσοστό 8,5%. Οι έγγαμοι σε ποσοστό 64,7% κάνουν χρήση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων ενώ τα άτομα που δεν έχουν παντρευτεί ποτέ καταναλώνουν τα συγκεκριμένα φάρμακα σε ποσοστό 25,2%. Όσον αφορά το εκπαιδευτικό επίπεδο, ποσοστό 33,7% των αποφοίτων λυκείου κάνουν χρήση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, το 24,4% των ατόμων τριτοβάθμιας μόρφωσης χρησιμοποιούν τα εν λόγω σκευάσματα, οι απόφοιτοι δημοτικού και γυμνασίου καταναλώνουν μη συνταγογραφούμενα φάρμακα σε ποσοστό 16,7% και 12,8% αντίστοιχα.

Συμπεράσματα: Η μελέτη αυτή κατέγραψε τις καταναλωτικές τάσεις των Κυπρίων ασθενών καθώς και το βαθμό επηρεασμού τους σε σύγκριση με τα δημογραφικά στοιχεία. Σημαντικές πληροφορίες μπορούν να αναδείξουν το βαθμό επηρεασμού και μέτρων χάραξης πολιτικών παρεμβάσεων/κοινωνικών πολιτικών και διαφόρων κυβερνητικών-ιδιωτικών φορέων, λειτουργών υγείας αλλά και του πληθυσμού με σκοπό τη λήψη βασικών τεκμηριωμένων αποφάσεων στην περίπτωση κατάχρησης φαρμάκων ή/και πολυφαρμακίας ούτως ώστε να ενισχυθεί η ορθολογική χρήση των φαρμάκων.