H υστερορωμαϊκή καταγωγή των εθίμων του Κατακλυσμού στην Κύπρο. Μια νέα υπόθεση εργασίας

Σύμφωνα με τον σημαντικό Κύπριο φιλόλογο και λαογράφο Κ.Π. Χατζηιωάννου, οι τριήμερες εορτές του Κατακλυσμού εορτάζονται την Κυριακή της Πεντηκοστής και περιλαμβάνουν το Σάββατο των Ψυχών και τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος γνωστή στην Κύπρο ως Δευτέρα του Κατακλυσμού. Το Ψυχοσάββατο, που είναι αφιερωμένο στους νεκρούς, κάθε οικογένεια προσφέρει κατά τον εσπερινό της Παρασκευής πρόσφορο και κόλλυβα (κόλλυφα) στην εκκλησία για τους νεκρούς της οικογένειας. Επίσης, ότι οι χωρικοί απέχουν από τις εργασίες τους, ιδίως από την πλύση των ενδυμάτων, διότι θεωρούν ότι οι ψυχές των νεκρών περιπλανώνται επί της γης και μπορεί να πιούν τα ακάθαρτα νερά της πλύσεως, τα ποζούμια, τα οποία χύνονται στις αυλές των σπιτιών. Την Κυριακή της Πεντηκοστής («του Γονατιστού»), οικογένειες φέρνουν στην εκκλησία τους νέους καρπούς και το κρασί για να ευλογηθούν και στη συνέχεια μεταφέρονται και πάλι στα σπίτια. Από το βράδυ της Κυριακής γίνεται η προετοιμασία για την επόμενη μέρα, τη μεγάλη λαϊκή πανήγυρη του Κατακλυσμού, όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών αλλά και θρησκειών επιδίδονται στο να καταβρέχουν ο ένας τον άλλο με νερό. Κατά χιλιάδες οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις παραθαλάσσιες πόλεις, ιδίως τη Λάρνακα και τη Λεμεσό. Ξεκινώντας από τη περιγραφή του Χατζηιωάννου, η οποία αποτυπώνεται το 1962, και σήμερα θεωρείται σημείο αναφοράς, η μελέτη αυτή σκοπεύει να εξετάσει λεπτομερώς τις πληροφορίες σχετικά με τα έθιμα του Κατακλυσμού και στη συνέχεια να στοιχειοθετήσει μια νέα υπόθεση εργασίας ως προς τις πιθανές απώτερες καταβολές τους. Θα υποστηρίξω επίσης ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις του Κατακλυσμού από την πρώτη σωζόμενη μαρτυρία τους στα μέσα του 18ου αι. και μέχρι σήμερα, δεν παρέμειναν αναλλοίωτες, αλλά υπέστησαν αλλαγές όχι μόνο ως προς το περιεχόμενό τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο γινόντουσαν αντιληπτές από τους λόγιους παρατηρητές τους.
-----------------------------------------------------------------------
Σύμφωνα με τον σημαντικό Κύπριο φιλόλογο και λαογράφο Κ.Π. Χατζηιωάννου, οι τριήμερες εορτές του Κατακλυσμού εορτάζονται την Κυριακή της Πεντηκοστής και περιλαμβάνουν το Σάββατο των Ψυχών και τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος γνωστή στην Κύπρο ως Δευτέρα του Κατακλυσμού. Το Ψυχοσάββατο, που είναι αφιερωμένο στους νεκρούς, κάθε οικογένεια προσφέρει κατά τον εσπερινό της Παρασκευής πρόσφορο και κόλλυβα (κόλλυφα) στην εκκλησία για τους νεκρούς της οικογένειας. Επίσης, ότι οι χωρικοί απέχουν από τις εργασίες τους, ιδίως από την πλύση των ενδυμάτων, διότι θεωρούν ότι οι ψυχές των νεκρών περιπλανώνται επί της γης και μπορεί να πιούν τα ακάθαρτα νερά της πλύσεως, τα ποζούμια, τα οποία χύνονται στις αυλές των σπιτιών. Την Κυριακή της Πεντηκοστής («του Γονατιστού»), οικογένειες φέρνουν στην εκκλησία τους νέους καρπούς και το κρασί για να ευλογηθούν και στη συνέχεια μεταφέρονται και πάλι στα σπίτια. Από το βράδυ της Κυριακής γίνεται η προετοιμασία για την επόμενη μέρα, τη μεγάλη λαϊκή πανήγυρη του Κατακλυσμού, όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών αλλά και θρησκειών επιδίδονται στο να καταβρέχουν ο ένας τον άλλο με νερό. Κατά χιλιάδες οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις παραθαλάσσιες πόλεις, ιδίως τη Λάρνακα και τη Λεμεσό. Ξεκινώντας από τη περιγραφή του Χατζηιωάννου, η οποία αποτυπώνεται το 1962, και σήμερα θεωρείται σημείο αναφοράς, η μελέτη αυτή σκοπεύει να εξετάσει λεπτομερώς τις πληροφορίες σχετικά με τα έθιμα του Κατακλυσμού και στη συνέχεια να στοιχειοθετήσει μια νέα υπόθεση εργασίας ως προς τις πιθανές απώτερες καταβολές τους. Θα υποστηρίξω επίσης ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις του Κατακλυσμού από την πρώτη σωζόμενη μαρτυρία τους στα μέσα του 18ου αι. και μέχρι σήμερα, δεν παρέμειναν αναλλοίωτες, αλλά υπέστησαν αλλαγές όχι μόνο ως προς το περιεχόμενό τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο γινόντουσαν αντιληπτές από τους λόγιους παρατηρητές τους.