Η αύξηση της παραγόμενης ποσότητας των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) εξαιτίας των καταναλωτικών συνηθειών των ανθρώπων και της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου τους έχει ως συνέπεια τη συσσώρευση αποβλήτων παγκοσμίως, η οποία χαρακτηρίζεται ως ένα από τα πλέον δυσεπίλυτα προβλήματα της εποχής μας. Στην προσπάθεια της παγκόσμιας κοινωνίας για περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος, εξοικονόμησης πρώτων υλών και ενέργειας, η αποτελεσματική και ορθολογική διαχείριση των ΑΣΑ αποτελεί προτεραιότητα για τις σύγχρονες κοινωνίες. Υπό αυτό το πλαίσιο, είναι σαφής η ανάγκη αναθεώρησης των υφιστάμενων πολιτικών και η στροφή προς ορθολογικές και βιωσιμότερες εναλλακτικές διαχείρισης των ΑΣΑ στην Ελλάδα, όπου ακόμη υφίσταται η ανεξέλεγκτη απόρριψη και διάθεση αποβλήτων με αποτέλεσμα την επανειλημμένη παραπομπή και καταδίκη της χώρας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παράβαση της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας. Στόχο της μεταπτυχιακής διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της περιβαλλοντικής απόδοσης του σταθμού μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) του Βορειοδυτικού τομέα της Θεσσαλονίκης στην Ευκαρπία καθώς και της συνεισφοράς του στο ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των ΑΣΑ της πόλης. Η κατασκευή του ΣΜΑ Ευκαρπίας ολοκληρώθηκε το Φεβρουάριο του 2017 και η λειτουργία του ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2017. Αποτελεί επομένως ένα ιδανικό αντικείμενο μελέτης για την ανάδειξη της σημασίας του στη διαχείριση των ΑΣΑ και στην απάντηση ερωτημάτων που εγείρονται γύρω από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που επιφέρουν οι ΣΜΑ τόσο κατά τη φάση κατασκευής τους, όσο και κατά τη φάση λειτουργίας τους. Απαραίτητο εργαλείο για την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής απόδοσης του ΣΜΑ αποτελεί ανάλυση κύκλου ζωή (ΑΚΖ). Προς το σκοπό αυτό, περιγράφεται η μεθοδολογία της ΑΚΖ, τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες της και η συνεισφορά της σε θέματα διαχείρισης ΑΣΑ σύμφωνα με τη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία. Στη συνέχεια περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά των ΣΜΑ, το νομοθετικό πλαίσιο που τα διέπει στην Ελλάδα καθώς και τα βασικά κριτήρια που πρέπει να εξετάζονται για την επιτυχημένη λειτουργία τους. Δεδομένης της απουσίας (ή της άρνησης παροχής από το φορέα διαχείρισης στερεών αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας) δεδομένων για την εφαρμογή της ΑΚΖ στο ΣΜΑ Ευκαρπίας, πραγματοποιείται ποιοτική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεών του και της περιβαλλοντικής απόδοσής του.

Η παρούσα μελέτη είχε ως στόχο να προσδιορίσει τον βαθμό απόσβεσης ενός φωτοβολταϊκού πλαισίου μέσω την ανάλυσης κύκλου ζωής. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός επιλέχθηκε ένα πρόγραμμα μοντελοποίησης ανάλυσης κύκλου ζωής, το πρόγραμμα GaBi™. Στο πρόγραμμα εισάγαμε βιβλιογραφικά ποσοτικά δεδομένα για ένα πολυκρυσταλλικό φωτοβολταϊκό πλαίσιο, με σκοπό να εξάγουμε τα αποτελέσματα της μελέτης. Τα αποτελέσματα, μετά το πέρας της μελέτης, είναι ότι ο βαθμός απόσβεσης είναι 4.13 χρόνια, για το συγκεκριμένο μοντέλο φωτοβολταϊκού πλαισίου στο συγκεκριμένο σημείο όπου εγκαταστάθηκε.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδος και το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2007 αποφάσισε πως για να επιτευχθεί ο στόχος, δηλαδή η σταθεροποίηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε καταστροφή στο περιβάλλον αλλά και στον άνθρωπο, πρέπει η συνολική μέση ετήσια αύξηση της θερμοκρασίας να μην υπερβαίνει τους 2 ºC εάν συγκρίνουμε με τα πρό-βιομηχανικής εποχής επίπεδα. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2020 πρέπει να μειωθούν κατά 20% και κατά 50% μέχρι το 2050 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Πιο αναλυτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε μείωση κατά τουλάχιστον 20% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, το 20% της κατανάλωση ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε) να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μείωση κατά 20% στη χρήση πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με τα προβλεπόμενα επίπεδα μέσο της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης μέχρι το 2020. Όσον αφορά το κατασκευαστικό τομέα και κυρίως τα κτίρια ευθύνονται για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας της Ε.Ε. Για το λόγο αυτό έχει εφαρμοστεί η Ευρωπαϊκή οδηγία 2002/92/ΕΚ και 2010/31/ΕΕ (αναδιατύπωση) για τη ενεργειακή απόδοση κτιρίων που στοχεύει στην βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων με την λήψη κατάλληλων μέτρων. Η Κύπρος έχει ενσωματώσει την οδηγία αυτή με τον περί ρύθμισης της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων νόμο του 2006 και τους τροποποιητικούς 2009 και 2012. Παρόλο που σε επίπεδο Ε.Ε έχουν ξεκινήσει δειλά δειλά να θεσπίζονται οδηγίες για πράσινα δομικά υλικά ωστόσο στην Κύπρο προς το παρόν δεν έχουν θεσπιστεί οποιεσδήποτε οδηγίες και νομοθεσίες ώστε να προχωρήσουμε σε περεταίρω μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των κτιρίων και γενικά του κατασκευαστικού τομέα. Σκοπός της συγκεκριμένης διατριβής είναι να υπολογίσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα τυπικών κατοικιών στην Κύπρο μέσο της μεθόδου Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ). Η ΑΚΖ είναι μια τεχνική εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με κάποιο προϊόν, μια διεργασία ή μια δραστηριότητα προσδιορίζοντας και ποσοτικοποιώντας την ενέργεια και τα υλικά που χρησιμοποιούνται, καθώς και τα απόβλητα που απελευθερώνονται στο περιβάλλον. Σκοπός της ΑΚΖ όπως και της συγκεκριμένης διατριβής είναι η αξιολόγηση των δυνατοτήτων περιορισμού των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε συνδυασμό με την ορθολογική χρήση πρώτων υλών και ενέργειας. viii Για την επίτευξη του σκοπού αυτού χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα GaBi 6 και συγκεκριμένα η μέθοδος International Reference Life Cycle Data System ILCD η οποία βρίσκετε μέσα στις συστάσεις του Ευρωπαϊκού πλαισίου για την εκτίμηση των επιπτώσεων του κύκλου ζωής. Μέσο ενός ερωτηματολογίου προσδιορίστηκαν τα χαρακτηριστικά μιας τυπικής κατοικίας στην Κύπρο. Το Κυριότερο χαρακτηριστικό της κατοικίας αυτής είναι ότι είναι κατασκευασμένη από οπλισμένο σκυρόδεμα και το μέγεθος της κυμαίνεται από 170-200 m². Στη συνέχεια αφού εντοπίστηκαν έξι κατοικίες με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, μαζευτήκαν πληροφορίες για τις ποσότητες υλικών κατασκευής, το τρόπο κατασκευής, την χρήση και την κατεδάφιση τους ούτως ώστε να μπορούν να επεξεργαστούν τα δεδομένα στο GaBi και να εξαχθούν αποτελέσματα. Μέσο της μεθόδου ILCD προσδιορίστηκαν συνολικά δεκατρείς δείκτες. Οι εννιά από αυτούς είναι περιβαλλοντικοί δείκτες και οι τέσσερις κοινωνικοί δείκτες οι οποίοι αφορούν την υγεία του ανθρώπου. Αφού υπολογίστηκαν τα αποτελέσματα για το συγκεκριμένο μοντέλο, ακολούθως στο ίδιο μοντέλο αντικαταστήθηκε η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από το υπάρχον σημερινό δίκτυο σε όλες της φάσεις του κύκλου ζωής του κτιρίου με ηλεκτρική ενέργεια από φωτοβολταϊκά και υπολογίστηκαν εκ νέου τα αποτελέσματα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πρώτου μοντέλου φαίνεται ότι τον πρώτο λόγο στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στους δώδεκα από του δεκατρείς δείκτες οι οποίοι υπολογίστηκαν έχει ο ηλεκτρισμός που παράγεται από το μεικτό υπάρχον σημερινό ηλεκτρικό δίκτυο. Το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής αυτής ενέργειας οφείλετε κυρίως στη φάση της χρήσης μιας κατοικίας. Και οι δεκατρείς επιπτώσεις οι οποίες υπολογίστηκαν θεωρούνται εξίσου σημαντικές. Στη διατριβή αυτή κατατάχθηκαν κατά φθίνουσα σειρά με μόνο κριτήριο την αριθμητική υπεροχή τους. Ακολούθως αντικαθιστώντας το ηλεκτρικό ρεύμα από το δίκτυο με ηλεκτρισμό από φωτοβολταϊκά πάνελ, παρατηρείται σημαντική μείωση της επίδρασης του ηλεκτρισμού στους 10 από τους δεκατρείς δείκτες. Με την μείωση αυτή αυξάνετε ταυτόχρονα η σημαντικότητα της επίδρασης των υλικών της κατοικίας όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα, χάλυβας, τα τούβλα, το τσιμέντο κλπ όπως φαίνεται στα διαγράμματα. Για την επίτευξη λοιπών στον στόχων της Ε.Ε που προαναφέρθηκαν μέχρι το 2050 επιβάλλεται να ξεκινήσουμε να σκεπτόμαστε πλέον παραπέρα από τα κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, όπου από την 1η Ιανουαρίου 2021 πρέπει όλα τα κτίρια να είναι αυτού του τύπου. Με αυτό το τρόπο θα οδηγηθούμε με μεγαλύτερη ευκολία στο στόχο ο οποίος είναι η δημιουργία μιας αειφόρου, βιώσιμης και ορθολογικής οικοδομικής ανάπτυξης. Κατοικίες από ξύλινο φέρον οργανισμό καθώς και από μεταλλικό έχει αποδειχθεί ότι έχουν μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα από τις κατοικίες με οπλισμένο σκυρόδεμα. Μελέτες όπως η συγκεκριμένη διατριβή προσπαθούν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον και να βάλουν σε σκέψεις τους μελετητές σε πρώτη φάση και ακολούθως ix τους ίδιους τους ιδιοκτήτες νέων κατοικιών οι οποίοι είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι ή προτίθενται να γίνουν. Τα οφέλη από την κατασκευή "πράσινων" κατοικιών εκτός από περιβαλλοντικά είναι και οικονομικά και κοινωνικά και αυτό πρέπει να βγει προς τα έξω. Επίσης μέσω των προκατασκευασμένων κατοικιών εξοικονομούμε εκτός από χρήμα και χρόνο.

Ο εξορυκτικός τομέας κατά τη σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από την εντατικοποίηση της παραγωγής ορυκτών, με σκοπό την ικανοποίηση των συνεχώς αυξανόμενων ανθρώπινων αναγκών, επιφέροντας όμως σημαντικές αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα, η παγκόσμια κοινότητα προβληματίζεται για ζητήματα έντονης περιβαλλοντικής υποβάθμισης, που έχουν προκύψει, ως αποτέλεσμα της υπέρμετρης ανάπτυξης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας της εξορυκτικής δραστηριότητας επιβάλλεται η συστηματική προσέγγιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που την συνοδεύουν και η αναζήτηση καινοτόμων τεχνικών για τον έλεγχο τους, με στόχο την διατήρηση της οικονομικής και συγχρόνως της οικολογικής σταθερότητας. Η εγκατάσταση και λειτουργία ενός λατομείου περιλαμβάνει πολύπλοκες διεργασίες που δύναται να επηρεάσουν αρκετές περιβαλλοντικές παραμέτρους. Σκοπός της μεταπτυχιακής διατριβής είναι να εντοπίσει και να εκτιμήσει το περιβαλλοντικό και το υδατικό αποτύπωμα από την λειτουργία ενός λατομείου, διερευνώντας τις πτυχές που τα προσδιορίζουν, όπως η ενέργεια, τα απόβλητα, οι αέριες εκπομπές και το νερό. Παράλληλα, εξετάζονται οι μέθοδοι που εφαρμόζονται για την αποκατάσταση των διαταραγμένων λατομικών εκτάσεων. Η μεθοδολογία προσέγγισης του θέματος περιλαμβάνει την εφαρμογή των διεθνών προτύπων ISO 14064 και ISO 14046, τα οποία βασίζονται στην τεχνική της Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής, ελέγχοντας τις εισροές και εκροές του υπό εξέταση συστήματος. Επιπλέον, για την αξιολόγηση των μεθόδων αποκατάστασης που εφαρμόζονται σε λατομεία, χρησιμοποιείται η πολυκριτηριακή μέθοδος. Για την συλλογή των απαιτούμενων δεδομένων προς ανάλυση πραγματοποιήθηκε διανομή ερωτηματολογίου σε λατομικές εταιρείες, που δραστηριοποιούνται στην ν. Μήλο. Από τα αποτελέσματα της διατριβής προκύπτουν δείκτες, που αφορούν στην κατανάλωση ενέργειας, στην παραγωγή αποβλήτων, στις προκαλούμενες αέριες εκπομπές και στην κατανάλωση νερού, οι οποίοι προσδιορίζουν την πίεση που ασκείται στο περιβάλλον από την λειτουργία ενός λατομείου και εν μέρει το Περιβαλλοντικό και Υδατικό Αποτύπωμα. Επιπροσθέτως, από τις μεθόδους αποκατάστασης, που εφαρμόζονται σε λατομεία της περιοχής μελέτης, μέσω της πολυκριτηριακής ανάλυσης, προκύπτει πως η μέθοδος της φύτευσης σε συνδιασμό με την εφαρμογή υδροσποράς χωρίς επιπλέον χρήση νερού για ποτίσματα και συντήρηση της αποκατάστασης εμφανίζεται ως ιδανικότερη επιλογή, κυρίως γιατί επιτρέπει στα φυτά να αναπτυχθούν στις τοπικές συνθήκες, ώστε να είναι περισσότερο ανθεκτικά και να επιτυγχάνεται βέλτιστη ανάπλαση των διαταρασσόμενων εκτάσεων.

Ο σημαντικότερος, ίσως, φυσικός πόρος είναι το νερό. Απαραίτητος για κάθε διεργασία, για την ύπαρξη ζωής. Δεν είναι όμως ανεξάντλητος. Ο τρόπος ζωής του ανθρώπου, η αλλαγή του κλίματος κ.α. εντείνουν τη λειψυδρία. Οι ποσότητες νερού που απαιτούνται για τη λειτουργία των βιομηχανιών, της γεωργοκτηνοτροφίας, για παραγωγή ενέργειας κ.α. είναι πολύ μεγάλες δημιουργώντας κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα. Η μείωση των διαθέσιμων ποσοτήτων νερού αλλά και η υποβάθμιση της ποιότητας του είναι γεγονός ένεκα της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος (ευτροφισμός, υφαλμύρηνση του εδάφους, υποβάθμιση των επιφανειακών και υπόγειων νερών κ.α.) και της κλιματικής αλλαγής. Με γνώμονα τα παραπάνω η ανάγκη δημιουργίας ενός περιβαλλοντικού δείκτη, του υδατικού αποτυπώματος, ήταν επιτακτική. Το υδατικό αποτύπωμα (ΥΑ) είναι ένας περιβαλλοντικός δείκτης απαραίτητος για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Αναφέρεται στο συνολικό όγκο νερού που απαιτείται για τη παραγωγή ενός προϊόντος. Η γεωργία διαδραματίζει διπλό ρόλο, αφενός συμβάλλει σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) σε παγκόσμια κλίμακα και αφετέρου απορροφά διοξείδιο του άνθρακα (CO2) μέσω των διεργασιών της. Το ανθρακικό αποτύπωμα (ΑΑ) είναι το εργαλείο για το προσδιορισμό των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου σε kgCO2 eq/Kg προϊόντος. Στόχος της μελέτης είναι ο Προσδιορισμός του Υδατικού και Ανθρακικού αποτυπώματος της καλλιέργειας Κολοκασιού (Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης) και της καλλιέργειας Πατάτας, χειμερινής εσοδείας, που καλλιεργούνται στο Δήμο Σωτήρας της επαρχίας Αμμοχώστου. Ο κυριότερος λόγος σύγκρισης της καλλιέργειας κολοκασιού με την καλλιέργεια πατάτας χειμερινής εσοδείας (και όχι με την πατάτα ανοιξιάτικης εσοδείας) είναι λόγω των ομοιοτήτων που παρουσιάζουν στην εποχή φύτευσης και στις καλλιεργητικές φροντίδες όπως είναι η κατεργασία του εδάφους, οι ψεκασμοί κ.α. Γίνεται συγκριτική αξιολόγηση των καλλιεργειών με απώτερο στόχο την επισήμανση των ομοιοτήτων τους και των διαφορών τους σχετικά με τις εισροές και εκροές των καλλιεργειών με στόχο την αξιοποίηση της πληροφόρησης αυτής για οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική βελτίωση του χαρακτήρα των μονάδων αυτών. Η διατριβή στηρίχθηκε στην ανάλυσης κύκλου ζωής και σύμφωνα με τα πρότυπα ISO 14064 και ISO 14046, προσδιορίστηκε το ανθρακικό και υδατικό αποτύπωμα καλλιέργειας και παραγωγής ενός δεκαρίου πατάτας και κολοκασιού. Η μελέτη αφορά 18 γεωργικές μονάδες καλλιέργειας πατάτας, συνολικής έκτασης 1371 δεκαρίων και 9 μονάδων καλλιέργειας κολοκασιού, συνολικής έκτασης 79.8 δεκαρίων και βρίσκονται στο χωριό Σωτήρας της επαρχίας Αμμοχώστου, Κύπρο. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν συλλέχθηκαν μέσα από ερωτηματολόγια που ετοιμάστηκαν και που συμπλήρωσαν παραγωγοί και συμπεριλάμβανε όλα τα σχετικά στάδια και εργασίες που απαιτούνται για τη παραγωγή ενός δεκαρίου των καλλιεργειών, από το στάδιο προετοιμασίας του τεμαχίου για φύτευση μέχρι και τη συγκομιδή. Σχετικά με το ανθρακικό αποτύπωμα (ΑΑ), σημειώθηκαν οι εκροές σε κάθε στάδιο παραγωγής και αναλύθηκαν. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στο στάδιο της διαχείρισης και κατεργασίας του εδάφους παράγεται 9.2kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια της πατάτας και 12.4kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια του κολοκασιού και στο στάδιο της φύτευση υπολογίστηκε ότι παράγεται 4.9kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια της πατάτας και 13.5kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια του κολοκασιού ενώ στο στάδιο της εκρίζωσης και συγκομιδής υπολογίστηκε ότι παράγεται 14kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια της πατάτας και 22.9kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια του κολοκασιού. Είναι κατανοητό ότι τα στάδια παραγωγής που παρουσιάζουν αυξημένες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στη καλλιέργεια ενός δεκαρίου κολοκασιού και πατάτας είναι τα στάδια που είναι απαραίτητη η χρήση τρακτέρ (καλλιέργεια και κατεργασία του εδάφους, φύτευση και ψεκασμοί, κόψιμο φυλλώματος και συγκομιδή κ.α.) και τα στάδια της λίπανσης (ιδιαίτερα των αζωτούχων λιπάνσεων), έτσι οι τρόποι μετριασμού του ΑΑ που προτείνονται μπορεί να είναι η συγχώνευση εργασιών για ελαχιστοποίηση της χρήσης των γεωργικών μηχανημάτων, πλήρης συμμόρφωση και εφαρμογή της Πολλαπλής Συμμόρφωσης και του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, παρακολούθηση των καλλιεργειών, του σταδίου ανάπτυξης και της δυναμικής τους ώστε να καθοριστούν οι μετέπειτα ενέργειες μας και πρακτικές (περιορισμό των ψεκασμών, λίπανσης, άρδευσης, σχίσιμο χωραφιού κ.α.). Αναφορικά με το υδατικό αποτύπωμα (ΥΑ) είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί μια πιο αναλυτική μελέτη, όπου πέραν από τις απαραίτητες ποσότητες νερού άρδευσης και της πηγής προέλευσης του (διάτρηση ή/και αρδευτικό σύστημα) θα μπορεί να μελετηθούν κι άλλα στοιχεία όπως είναι για παράδειγμα η ποιότητα του νερού άρδευσης και πως αυτή επηρεάζει την κάθε καλλιέργεια, παραγωγή και την ποιότητα του προϊόντος αλλά και πως αυτή επηρεάζεται από τις συνεχείς πιέσεις των παραγωγών (υπεράντληση, αύξηση αλατότητας μέσω των πρακτικών που ακολουθούνται κ.α.). Εν κατακλείδι, λόγω της κλιματικής αλλαγής, ένεκα των πιέσεων που ασκούνται στο περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου και της γεωργικής δραστηριότητας, είναι απαραίτητη η εφαρμογή πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον. Η έρευνα που έγινε και τα στοιχεία που συλλέχθηκαν για τις καλλιέργειες κολοκασιού και πατάτας (κυριότερα προϊόντα παραγωγής της περιοχής μελέτης), αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφόρησης (και για μελλοντική χρήση) σχετικά με το ανθρακικό και υδατικό αποτύπωμα, προτείνοντας παράλληλα τρόπους και μέτρα μείωσης των εκπομπών, βελτιώνοντας τη ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος αλλά και του περιβάλλοντος.